เราเชื่อในความมหัศจรรย์ของหนังสือ ในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่งของชีวิต เรามักถูกดึงดูดด้วยหนังสือบางเล่ม บางทีอาจเป็นเล่มที่เพื่อนแนะนำ เล่มที่ติดอันดับขายดี หรือเล่มที่เราบังเอิญเจอในร้านหนังสือโดยไม่ได้คิดอะไร อยู่ๆ หนังสือเล่มนั้นก็ปรากฎตรงหน้า เรียกร้องเราด้วยชื่อเรื่อง คำโปรย และหน้าปก มีอะไรบางอย่างส่งมาถึงเราในการสบตาครั้งแรก

Biblio ให้ความสำคัญกับหน้าปกไม่แพ้เนื้อหา เราพยายามสื่อสารเรื่องราวให้ได้มากที่สุด แต่ในขณะเดียวกันก็เชิญชวนและไม่เปิดเผยเนื้อหาสำคัญจนมากเกินไป หลายเล่มเป็นการทำงานจากกราฟิกในทีม และอีกหลายเล่มก็เป็นการทำงานร่วมกับกราฟิกดีไซน์ หรือ Illustrator ที่เรามองว่าเหมาะกับเล่มนั้นๆ เพื่อให้เกิดความหลากหลาย และความเป็นไปได้อันน่าสนใจที่เกิดขึ้น

วันนี้เราเลยชวนคุณเจดีย์ – เจลดา ภูพนานุสรณ์ นักวาดภาพประกอบที่ร่วมงานกับ Biblio มาแล้วหลายเล่ม ทั้งฟิคชั่นและนอนฟิคชั่น เล่มที่ออกแบบ ได้แก่ ฝึกตัวเองให้เป็นคนที่ทิ้งเป็น, วันนั้นฉันเจอเพนกวิน, เมื่อท้องฟ้าแจ่มใส ฉันจะออกไปพบเธอ และครูพยาบาลแปลกและโรงเรียนพิศวง มาฟังกันว่าการร่วมงานและโจทย์ที่ได้รับจากเราจะสนุกสนานหรือชวนหัวขนาดไหน ใครที่ชื่นชอบผลงานคุณเจดีย์ สามารถไปติดตามได้ที่เพจ จักรวาลบนแผ่นกระดาษ นอกจากงานภาพประกอบแล้ว ยังมีสินค้าให้ได้ช้อปกันด้วย คอนเฟิร์มว่าน่ารักจริงๆ 

ปกหนังสือไม่ใช่แค่ห่อหุ้ม แต่มีหน้าที่สื่อสารบางสิ่ง

“ปกหนังสือคือความประทับใจแรกที่ผู้อ่านจะมีต่อหนังสือ เหมือนคนเราเวลาเจอกัน ก็จะได้เห็นหน้าตาหรือการแต่งตัวเป็นสิ่งแรก แล้วค่อยเริ่มเข้าไปทำความรู้จัก ปกหนังสือจึงเป็น รูปลักษณ์ภาพนอกที่ต้องบ่งบอกถึงบุคคลิกตัวตนของหนังสือเล่มนั้นๆ เพื่อดึงดูดผู้อ่านให้อยากทำความรู้จักหนังสือเพิ่มเติมต่อไป
หน้าที่ของปกหนังสือจึงต้องแสดงตัวตนออกมาให้พอเหมาะพอดี อย่าเปิดเผยมากเกินไป แต่ก็ยังสามารถสื่อสารนัยยะสำคัญของหนังสือแต่ละเล่มได้”

นักวาดที่สวมบทนักอ่าน เพื่อค้นหาสิ่งที่ต้องการ

“เจจะพยายามอ่านเนื้อเรื่องให้หมด อย่างน้อยก็ขอให้ได้กวาดตาอ่านคร่าวๆ ก่อน เพื่อทำความเข้าใจ และรับรู้ถึงบรรยากาศของหนังสือ จากนั้นก็หาวัตถุที่เป็นจุดเด่นของหนังสือให้เจอ เช่น ตัวละคร ฉาก สิ่งของสำคัญในเรื่อง หรือ บรรยากาศ จะช่วยให้หาจุดเริ่มต้นในการเริ่มวาดได้ง่ายขึ้น

เวลาวาดเจให้ความสำคัญกับปกหน้าและปกหลังเท่ากัน เจจะมองมันเป็นภาพเดียวกัน ไม่คิดแยกส่วน แล้วเลือกเรื่องราวจากหนังสือมาแบ่งเล่า ส่วนไหนควรอยู่ปกหน้า ส่วนไหนควรอยู่ปกหลัง และถ้าสามารถทำให้ปกหน้ากับปกหลังมีจุดเชื่อมกันได้เล็กน้อยก็จะดี

และอีกอย่างที่สำคัญ อย่าท้อกับการแก้งาน เจรักแบบร่างทุกแบบของตัวเอง เจถึงชอบเล่าขั้นตอนการทำภาพลงในเพจ เพราะอยากให้แบบร่างที่ไม่ได้ไปต่อมีโอกาสได้โชว์ตัวกับคนอื่นๆ ฉะนั้น เมื่อเจรักทุกแบบร่าง เวลาต้องทิ้ง โละ ทำใหม่ ก็ย่อมรู้สึกไม่ดี แต่ในการทำงานเราต้องตัดใจให้ไว ทิ้งไอเดียพวกนั้นออกไปจากหัวให้ได้ เพื่อที่สมองจะได้มีที่ว่างมาพอจะคิดไอเดียใหม่ๆ”

ฟิคชั่น vs นอนฟิคชั่น

“สองอย่างนี้ การทำงานต่างกันมาก ตอนแรกคิดว่านอนฟิคชั่นน่าจะกินหมู เพราะถ้าเทียบปริมาณสิ่งที่ต้องวาดก็ถือว่าน้อยกว่าฟิคชั่นมาก แต่พอเริ่มทำไปกลับค้นพบว่ามันไม่มีอะไรที่ง่ายหรอกนะ

แต่เล่มนอนฟิคชั่นที่ร่วมทำกับ Biblio เล่มนี้เป็นเล่มที่ไม่ได้อ่านเนื้อหาทั้งหมด เจจะได้รับคอนเซปต์มา เวลาวาดก็จะแยกวาดเป็นชิ้นๆ จากนั้นทีมกราฟิกของสำนักพิมพ์จะนำไปจัดวางต่อ รู้สึกดีที่มีคนมาร่วมกันรับผิดชอบปกเล่มนี้ แต่ในขณะเดียวกันก็มีความหลงทางพอสมควร เพราะเจไม่มีทางเห็นภาพรวมของปกเลยว่าแต่ละวัตถุที่วาดจะไปอยู่ตรงไหน ก็จะอาศัยการส่งกลับไปกลับมา แล้วก็แก้ตามคำคอมเมนท์ที่ได้รับ เพราะสุดท้ายคนที่เคาะภาพรวมคือทีมของสำนักพิมพ์”

เส้นทางของความรู้สึกในการออกแบบ

“เส้นทางความรู้สึกคือ: ตื่นเต้น > กดดัน > สนุก > กดดัน > สนุก > มีความสุข
เส้นทางสถานการณ์คือ: ได้รับโจทย์ > ระดมความคิด > เริ่มลงมือทำ > โดนแก้งาน!!!!!! > ลงมือแก้ > งานผ่าน
ส่วนที่สนุกเสมอคือส่วนของการลงมือทำ แน่นอนความเครียด กดดัน คาดหวังจะวูบวาบเข้ามาเป็นช่วงๆ แต่เวลาได้ลงมือวาดมันสนุกเสมอ และเมื่อเห็นภาพของตัวเองกำลังเติบโตไปในทางที่ใช่ มันมีความสุขทุกครั้งไป

ความน่าสนใจคือ ก่อนจะพบความสำเร็จ เราต้องผ่านอุปสรรคก่อน อย่างเล่ม “เมื่อท้องฟ้าแจ่มใส ฉันจะออกไปพบเธอ” เป็นเล่มที่ตันมากที่สุด จำนวนตัวแบบร่างอาจจะไม่เยอะเท่าเล่ม ครูพยาบาลฯ แต่เจจำได้ว่าเจกับทางสำนักพิมพ์นั่งตันกันอยู่ในออฟฟิศ ทั้งๆ ที่ก่อนหน้านี้คิดว่าจะง่าย จนเจเรียนรู้ว่า อุปสรรค มันมีไว้ให้ผ่าน มันเป็นกระบวนการทั่วไป ให้เตรียมใจไว้ได้เลยเกิดขึ้นแน่ๆ

เวลาบ.ก.ทักมาว่า “มีงานปกมาให้ทำ เล่มนี้ง่ายๆ” เจก็จะบอกไปเลยว่า “ไม่จริง” (หัวเราะ) แต่สิ่งที่เราควรทำคือ รีบหาทางผ่านอุปสรรคไปให้ได้อย่างสนุก ซึ่งความสนุกจะเกิดขึ้นเมื่อเราไม่ท้อ”

เล่มสุดหิน แต่ปลายทางคือสุดปัง

“จริงๆ ยากทุกเล่ม! แต่ยากคนละแบบ เลยจะขอเลือกเล่มที่ยังไม่ได้กล่าวถึง อย่างครูพยาบาลแปลกและโรงเรียนพิศวง ยากเพราะเป็นเล่มแรก การรับมือกับสภาพจิตใจ ความตื่นเต้น ความกังวล ไม่ได้จัดการง่ายเมื่อเล่มหลังๆ พูดเลยว่ารอดมาได้ เพราะความเชื่อมั่นที่ บ.ก. มีให้เจ ไม่รู้ไปเอาความมั่นใจมาจากไหนว่าเจจะทำได้ เจก็เลยต้องทำให้ได้ตามนั้น

วันนั้นฉันเจอเพนกวิน เป็นเล่มที่เจรักที่สุด แต่ก็หินมาก ตอนแรกเหมือนจะเข้าทาง เพราะมีความน่ารักกว่าเล่มอื่นๆ ซึ่งปกติภาพที่เจวาดจะดูเป็นนิทานเด็กอยู่แล้ว เลยคิดว่าเล่มนี้สามารถใส่ความเป็นตัวเราเข้าไปได้ แต่! การทำให้พอดีนั้นยากมาก เส้นทางการทำภาพปกเล่มนี้ เหมือนเนื้อเรื่องของหนังสือเลย มันหลอกเราด้วยความน่ารักสดใส แต่จริงๆ มีอะไรที่ลึกล้ำกว่านั้นมาก เจต้องนั่งคำนึงถึงสายพันธุ์เพนกวินที่วาด ตลอดจนลักษณะการปูพื้นถนนที่ตัวละครเหยียบ”

หนึ่งบรรทัดที่มอบให้แต่ละเล่ม

“ครูพยาบาลแปลกและโรงเรียนพิศวง: เล่มที่อาศัยความเชื่อมั่นมากที่สุด มีจำนวนแบบร่างมากที่สุด และภูมิใจมากที่สุด

เมื่อท้องฟ้าแจ่มใส ฉันจะออกไปพบเธอ: เล่มที่ตันมากที่สุด แทบจะสิ้นหวังเลย แต่ตอนเสร็จเซอร์ไพรส์มาก สร้างความมั่นใจให้กับตัวเองได้อีกขั้น

วันนั้นฉันเจอเพนกวิน: เล่มที่ให้คะแนนพิศวาสมากที่สุด เป็นตัวของตัวเองมากที่สุด ถึงแม้จะต้องอ่านซ้ำ และหาข้อมูลเพิ่มมากที่สุดก็ตาม

ฝึกตัวเองให้เป็นคนที่ทิ้งเป็น : เล่มที่ ‘เหมือน’ สบายที่สุด วิธีการวาดต่างออกไปจากทุกเล่ม ได้เปลี่ยนวิธีการทำงาน ถือว่าเป็นเรื่องใหม่ที่สุดสำหรับเจ”

ความกดดันที่ได้รับความสุขไปพร้อมกับ

“ปกหนังสือเป็นส่วนสำคัญอย่างนึงในการตัดสินใจซื้อของนักอ่าน ซึ่งสำหรับการทำงานมันจะเป็นความรู้กดดันก่อนและสนุกตบท้ายแทบทุกครั้งไป เพราะถ้าเอาตัวเองเป็นบรรทัดฐาน เวลาเลือกหยิบหนังสือยังเลือกหนังสือจากปกเลย ซึ่งถ้าเจทำปกไม่ดี ก็จะรู้สึกว่าทำให้คนไม่หยิบเล่มนี้ แล้วพลาดเรื่องราวที่ดีไปหรือเปล่า ความคิดนี้สร้างแรงกดดันมากพอตัว แต่โชคดีที่เมื่อเริ่มลงมือทำความกดดันเลยหายไปเอง คงเพราะเราได้ทำงานที่ตัวเองรัก เวลาได้ทำอะไรที่ชอบมันจะมีพลังต่อสู้กับปัญหามากว่าตอนทำสิ่งที่ไม่ชอบ และความสนุกจะเกิดเวลาได้ลงมือทำนี่ล่ะ”

กว่าจะมาเป็นปกที่เห็น สำนักพิมพ์และนักวาดต่างก็ทำงานหนัก

“Biblio เป็นสำนักพิมพ์แรกที่เจทำงานภาพปกด้วยแบบเต็มตัว สิ่งที่สัมผัสได้จาก Biblio คือ ความใส่ใจ ความละเอียด และการให้ที่ว่างสำหรับนักวาดได้ออกไอเดียของตัวเอง ทุกครั้งที่ได้รับคอมเมนท์แก้งาน เจเองก็จะเห็นด้วยตามนั้น เหมือนได้คนคอยอุดรูรั่ว จึงเต็มใจแก้ เพราะรู้แล้วว่า ผลหลังจากแก้งานจะดีขึ้นแน่นอน ฉะนั้นทุกปกผ่านกระบวนการคิดมาดีมากๆ มันสมบูรณ์ และคุ้มค่าเพื่อนักอ่านทุกคน

ถ้าอ่านหนังสือจบแล้วลองกลับมาดูภาพปกกันอีกสักครั้ง ทุกคนอาจจะเห็นสิ่งที่ปกซ่อนไว้ มีวัตถุไหนที่แอบซ่อนอยู่ ท่าทางของตัวละคร บรรยากาศ ความเชื่อมโยงของปกหน้ากับปกหลัง ใจจริงเจอยากพิมพ์บอกทั้งหมดเลย แต่มันจะเป็นการสปอยเนื้อหา ถ้าอย่างนั้นคนที่จะได้รู้ว่าภาพปกนี้ มีอะไรซ่อนอยู่ ก็คงจะมีแต่ผู้อ่านของ Biblio ทุกคน ขอให้สนุกกับการอ่านนะคะ”