หนังสือเล่มล่าสุดที่คุณอ่านคืออะไร? มันแสดงให้เห็นด้านมืดหรือด้านที่ดีงามของมนุษย์ แล้วคุณปักใจเชื่อแบบไหนมากกว่ากัน ระหว่าง ‘มนุษย์นั้นชั่วร้าย’ หรือ ‘มนุษย์นั้นเมตตา’

  เป็นคำถามที่ยากใช่ไหม บางทีใจเราอาจเอนเอียงไปทางชั่วร้ายมากกว่าด้วยซ้ำ ในเมื่อมองไปทางไหนทั้งในประวัติศาสตร์หรือปัจจุบันก็เห็นแต่ข่าวคราวน่าหดหู่ไม่เว้นวัน ทั้งความเชื่อและทฤษฎีต่างพร่ำบอกว่ามนุษย์นี่แหละตัวปัญหา แต่… อย่าเพิ่งหมดศรัทธาในตัวมนุษย์ เพราะบางทีเราอาจเพียงถูกปิดตาข้างหนึ่ง และวันนี้คุณจะเอามือข้างนั้นออก แล้วมองให้เห็นแง่งามของมนุษย์

เมื่อเกิดวิกฤิต มนุษย์จะเผยธาตุแท้ออกมา? จริงไหมที่เมื่อเหตุการณ์คับขันเกิดขึ้น ธาตุแท้ที่เราแสดงออกคือความก้าร้าว ความรุนแรงจะปะทุ และอาจเข่นฆ่าเพื่อแย่งชิง เหมือนกับ ‘วัยเยาว์อันสิ้นสูญ’ ที่บอกว่าแม้แต่เด็กก็ยังถูกพรากความเดียงสาให้หมดไป

นักปรัชญาคนไหนที่พูดถูก ระหว่าง โธมัส ฮอบส์ กับ ฌอง ฌาคส์ รุสโซ? ฮอบส์ คือคนมองโลกในแง่ร้ายผู้ที่อยากให้เราเชื่อในความชั่วช้าของธรรมชาติมนุษย์ ส่วนรุสโซ คือชายที่ประกาศว่าในหัวใจลึกๆ แล้วพวกเราล้วนเป็นคนดี

โฮโมเซเปียนส์แพร่กระจายตัวไปทั่วโลก เพราะเรารุกรานสิ่งมีชีวิตอื่นๆ? ทำไมโฮโมเซเปียนส์ถึงพิชิตโลกได้ เพราะยีนเราเห็นแก่ตัว แข็งแกร่ง เจ้าเล่ห์ มีประสิทธิภาพ หรือเพราะเราเป็นมิตร

เหตุการณ์ที่เอาชวิตซ์ยังเป็นข้อพิสูจน์ไม่พออีกหรือในความชั่วร้าย? เหตุการณ์ใหญ่ที่มนุษย์ไม่มีวันลืม มันได้ทิ้งบาดแผลใหญ่ไว้ให้แม้สงครามจบลงไปหลายสิบปีแล้ว สิ่งที่ผู้เขียนจะพาเราไปสำรวจในหัวข้อนี้จึงมีหลายเหตุการณ์ประกอบกัน ทั้งจากการทดลอง และการฆาตกรรมที่เกิดขึ้นจริง

อำนาจทำให้คนเปลี่ยนไปในทางที่ไม่ดี? เมื่อนักเศรษฐศาสตร์สมัยใหม่สันนิษฐานว่ามนุษย์เกิดมาเห็นแก่ตัว พวกเขาก็สนับสนุนนโยบายที่ส่งเสริมพฤติกรรมเอื้อประโยชน์ต่อตนเอง เมื่อนักการเมืองกล่อมให้ตัวเองเชื่อว่า การเมืองคือเกมที่เลวร้าย มันก็กลายมาเป็นแบบนั้นจริงๆ ถึงตอนนี้เราจึงต้องถามว่า มันเป็นไปในทางอื่นได้ไหม

ธรรมชาติของมนุษย์คือการเมินเฉยร่วมกัน จนก่อให้เกิดเรื่องร้ายตามมา? มนุษย์ไหลไปตามกระแส ไม่กล้าลุกขึ้นมาต่อต้าน การเมินเฉยร่วมกันก่อให้เกิดความชั่วร้ายทางสังคมต่างๆ การเหยียดเชื้อชาติ การฆ่าเพื่อศักดิ์ศรี แล้วเราจะหยุดสิ่งเหล่านี้ได้ไหม

เราจะเชื่อมั่นในมิตรภาพและการให้อภัยได้จริงไหม? ความรุนแรงยังเกิดขึ้นทุกหนแห่งบนโลก แต่นี่ไม่ใช่เหตุผลที่เราจะหยุดมองหาความดีงามในตัวมนุษย์ ถึงเวลาแล้วที่เราจะมองอีกด้านหนึ่งของเหรียญให้มากกว่าเดิม

 “มนุษย์จะดีขึ้นเมื่อคุณทำให้เขาเห็นว่าตนเองเป็นเช่นไร” อันตอน เชคอฟ