ก่อนเข้าสู่ยุคโซเชียลมีเดีย ตอนที่พวกเรายังไม่สามารถสั่งซื้อหนังสือผ่านเว็บไซต์ หรือเก็บโค้ดผ่านช้อปปี้ ‘รถหนังสือ’ หรือ Bookmobile / Book bus คือ พาหนะทรงคุณค่าที่ขับพาหนังสือและสื่อความบันเทิงมาสู่ผู้คน ล้อที่หมุนวนไปตามทางถนน มาถึงโรงเรียน บ้านเรือน พื้นที่สาธารณะ มีใครต่อใครรอคอยอยู่

รถหนังสือมีหลายรูปแบบ บ้างเป็นเกวียน บ้างเป็นรถขนสี่ล้อ บ้างก็ใช้สัตว์อย่างม้าหรืออูฐเทียมขนหนังสือ ส่วนใหญ่รถเร่แบบนี้จะถูกออกแบบมาให้คล้ายคลึงกับห้องสมุด รวมรวบหนังสือหลายแนว วรรณกรรมคลาสสิก ประวัติศาสตร์การเมือง บทกวี หนังสือพิมพ์ หนังสือเสียง จวบจนดีวีดีและสื่อการเรียน

แรกเริ่ม ห้องสมุดเคลื่อนที่จึงช่วยให้หนังสือและสื่อความรู้เข้าไปถึงพื้นที่ด้อยโอกาส หรือชุมชนห่างไกล สู่เด็กนักเรียนและประชาชนผู้ยากจะเข้าถึงทรัพยากร พอยุคสมัยเปลี่ยนไป หลายประเทศมีพื้นชนบทลดน้อยลง รถหนังสือในบางพื้นที่ก็กลายเป็นร้านหนังสือบ้าง ตกแต่งคล้ายคาเฟ่บ้าง แต่ใจความสำคัญอย่างการพาหนังสือไปถึงมือของผู้คนจำนวนมากก็ยังไม่เลือนหายไป

โคฟี อันนัน อดีตเลขาธิการสหประชาชาติ เคยกล่าวเอาไว้ว่า “การรู้หนังสือเป็นสะพานเชื่อมจากความทุกข์ยากไปสู่ความหวัง เป็นเครื่องมือของสังคมยุคใหม่ ป้อมปราการต่อต้านความยากจน และเป็นรากฐานของการพัฒนา…การรู้หนังสือนำไปสู่การเป็นประชาธิปไตย การอ่านออกเขียนได้จึงถือเป็นสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐานไม่ต่างจากการศึกษา”

เท่าที่ประวัติศาสตร์เอ่ยถึง รถหนังสือคันแรกของโลกเทียมด้วยม้า เกิดขึ้นในบริเตนใหญ่ช่วงกลางศตวรรษที่ 19 เดินสำรวจระหว่างหมู่บ้านในเขตคัมเบรีย ทางภาคตะวันตกเฉียงเหนือของอังกฤษ ในอเมริกายุคแรกก็ถือว่ารถเร่หนังสือเป็นวัฒนธรรมอันแข็งแกร่ง

นอกจากสองพื้นที่นี้ รถหนังสือยังเคลื่อนไปทั่วโลก บนท้องถนนของฝรั่งเศส อินเดีย ญี่ปุ่น เยอรมนี ออสเตรเลีย สวีเดน สเปน แม้แต่ในไทยเองก็มีเช่นกัน

ในงานหนังสือคราวนี้ บิบลิโอจึงภูมิใจและตื่นเต้นอย่างยิ่งที่ได้นำเสนอ ‘รถหนังสือ’ ในแบบของเรา

‘Biblio Book Bus’ บรรทุกหนังสือทั้งเก่าใหม่มาเต็มคัน พร้อมโปรโมชันส่วนลด และของพรีเมียมที่ออกแบบมาพิเศษ กำลังจะเข้าจอดที่มหกรรมหนังสือ เพื่อรอเจอนักอ่านในวันที่ 12 – 23 ตุลาคม

The first bookmobile in Great Britain

จากข้อมูล เชื่อว่านี่คือรถหนังสือคันแรกแห่งบริเตนใหญ่ เดินทางให้บริการประชาชนอยู่ในประเทศอังกฤษ ช่วงกลางศตวรรษที่ 19 และใช้งานนานกว่าสิบปี จุดเริ่มต้นของแรงบันดาลใจให้หลายประเทศทั่วโลกมีรถหนังสือตามๆ กัน

The first bookmobile in the United States

รถหนังสือคันแรกในสหรัฐอเมริกา เริ่มให้บริการช่วงปี 1905 – 1910 ขนส่งหนังสือจากห้องสมุดสาธารณะของเขตวอชิงตันไปยังพื้นที่ชนบทในรัฐแมริแลนด์ รูปแบบของรถคนนี้ผสมผสานระหว่างเกวียนส่งของ และรถเข็นเร่ขายดีบุก

A book bus of the Library of Higashimatsuyama City, Japan.

รถหนังสือของห้องสมุดเมืองฮิงาชิมัตสึยามะ ประเทศญี่ปุ่น บรรทุกหนังสือได้มากถึง 3,000 เล่ม เดินทางระหว่าง 14 ป้ายรอบเมืองเมืองฮิงาชิมัตสึยามะ จากภาพแสดงให้เห็นว่า รถหนังสือคันนี้จอดอยู่หน้าโรงเรียนประถมซากุระยามะ ในปี 1986

One of the first bookmobiles in India

รถหนังสือรุ่นแรกๆ ในประเทศอินเดียปรากฏให้เห็นช่วงต้นทศวรรษ 1930 หนึ่งในรูปแบบของรถหนังสือที่นี่ คือ ‘รถเข็นลากวัว’ เยี่ยมชมพื้นที่ชนบทรอบรัฐทมิฬนาฑูทางตอนใต้ของอินเดีย

Bahman Beigi’s mobile library in Iran

ห้องสมุดเคลื่อนที่ของ โมฮัมหมัด บาห์มานเบกี นักคิดและนักกิจกรรมผู้อุทิศชีวิตเพื่อมอบความรู้แก่ชุมชนเร่ร่อนในประเทศอิหร่าน ในช่วงปี 1970 เขาออกเดินทางเยี่ยมเยือนหมู่บ้านในทะเลทรายหลายแห่ง เพื่อส่งมอบหนังสือให้กับผู้คนมากมาย

Bibliobus of the Olsztyn Public Library, Poland

ห้องสมุดเคลื่อนที่ของชุมชนในประเทศโปแลนด์คันนี้ เปิดให้บริการมาตั้งแต่ปี 1963 ดำเนินการโดยห้องสมุดสาธารณะเมืองออลซตึน พวกเขาใช้เส้นทางหลากหลาย และเลือกหยุดรถที่หมู่บ้านใดก็ตามที่ไม่มีห้องสมุด

Biblio Book Bus

รถหนังสือของ สนพ. บิบลิโอ คันใหม่ล่าสุดของวงการรถหนังสือ จะออกเดินทางครั้งแรกในงานมหกรรมหนังสือแห่งชาติ ครั้งที่ 28 ช่วงวันที่ 12 – 23 ตุลาคมนี้ Biblio Book Bus ของพวกเราทั้งน่ารัก มีชีวิตชีวา รับรองว่าสามารถสร้างรอยยิ้มและความประทับใจให้กับนักอ่านทุกคนได้แน่นอน

ทันทีที่พลิกเปิดหน้าแรก ล้อรถก็เริ่มหมุน

เราจะออกเดินทางไปพร้อมกัน

มาเจอกันนะใน #มหกรรมหนังสือแห่งชาติ ครั้งที่ 28

บูธ K08 (โซนหนังสือทั่วไป)

วันที่ 12 – 23 ตุลาคม 2566

ที่ศูนย์ประชุมแห่งชาติสิริกิติ์